Publikacje

• • • JEŻYKI
    • MOTYLKI
    • ZAJĄCZKI 
    • KRASNOLUDKI
    • PSZCZÓŁKI
    • TYGRYSKI
    • ŻABKI
    • WIEWIÓRKI

• • • • JEŻYKI

      • Grudzień 2025 r.

        Znaczenie literatury w rozwoju dziecka.

                                   „Książka to mędrzec łagodny i pełen słodyczy, który puste życie napełnia światłem,                                       a puste serca wzruszeniem”. (Kornel Makuszyński)

        Walory edukacyjne książki i jej rola w rozwoju dziecka są niekwestionowane.  Poprzez lekturę poszerzane są horyzonty intelektualne dziecka. Literatura jest  źródłem nowych doświadczeń, zaspokaja ciekawość poznawczą dziecka, rozbudza ją i dalej stymuluje. Systematyczny kontakt z tekstem literackim umożliwia dziecku lepsze zrozumienie siebie samego oraz swoich rówieśników. Jest znakomitym źródłem wiedzy o otaczającym świecie. Kontakt z fikcją literacką rozwija u młodego czytelnika wyobraźnię i kreatywność, jest wzorem poprawnego stylu oraz języka, uczy pięknego wyrażania myśli i uczuć, poszerza zasób leksykalny dziecka Nade wszystko jednak, obcowanie z książką stanowi źródło olbrzymiej przyjemności. Początkowo książka w rękach dziecka jest tylko pewnego rodzaju zabawką – przedmiotem manipulacji. Dziecko przewraca kartki, obraca książkę w różne strony, robi z niej domek lub daszek, a nawet rwie kartki lub rysuje po nich grube, niecierpliwe kreski. Stopniowo zaczyna interesować się obrazkami, wodzi po nich palcem, wymawia nazwy zaobserwowanych przedmiotów. Zainteresowanie to jest jednak zmienne i krótkotrwałe. Dopiero osoba dorosła (rodzic, nauczyciel, terapeuta) może zainteresować dziecko treścią książki, przekazując mu tekst w sposób sugestywny, odwołujący się do jego uczuć i wyobraźni. Książka wprowadzana w atrakcyjny sposób, gdy ilustracje i słowa tekstu łączą się z działaniem, zaczyna zajmować coraz więcej miejsca w życiu małego dziecka.  Warto, aby wspólne czytanie stało się rytuałem – stałym elementem codzienności. Podczas czytania bowiem maluch uczy się skupiać uwagę, rozpoznawać i określać osoby i przedmioty z książki, a także nazywać czynności. Zaczyna interesować się konkretnymi znakami (np. literami w swoim imieniu) i próbuje je rysować. Wiek przedszkolny to czas najgwałtowniejszych zmian w  rozwoju dziecka. Zmienia się jego zachowanie, sposób myślenia i zapamiętywania różnych zdarzeń, a emocje i forma ich wyrażania wpływają na jego reakcje i kontakt z otoczeniem. Umiejętność sprawnego poruszania się, poprawa koordynacji, zrozumiała mowa i poczucie odrębności jako jednostki, uruchamiają naturalną potrzebę samodzielności. Dynamiczny rozwój mózgu prowokuje natomiast potrzebę poznawania nowych rzeczy i sytuacji. Dziecko zaczyna traktować książkę zgodnie z jej funkcją. Wprawdzie nie umie jeszcze czytać, ale z uwagą ogląda ilustrację i potrafi już uchwycić jej istotny sens – zachodzące związki między widzianymi osobami, przedmiotami. Rośnie również stopniowo rola tekstu. Podczas wspólnej lektury znajomego tekstu, dziecko zaczyna śledzić go wzrokiem i „wyręczać” w czytaniu dorosłego, co jest świetnym przygotowaniem do samodzielnego czytania. Coraz ważniejsza staje się treść utworu i postacie bohaterów, ich losy, zawiązujące się konflikty, przygoda, jej szczęśliwe zakończenie. Ilustracje mogą wzbogacać tekst, ale nie są już ich nieodłącznym, koniecznym elementem.

        Wartość czytania książek dzieciom  w wieku przedszkolnym:

        • • Czytanie książek rozwija myślenie, pamięć i mowę dziecka;
          • Poprzez czytanie dziecko zdobywa wiedzę o sobie i o otaczającym je świecie oraz rozwija kompetencje poznawcze;
          • Książki pomagają dzieciom poznać i nazwać emocje swoje i innych osób, a także rozróżniać świat zewnętrzny od świata odczuć i wrażeń;
          • Czytanie uczy wyrażania emocji i radzenia sobie z nimi;
          • Czytanie jest dla dziecka czasem relaksu i reguluje emocje z całego dnia;
          • Bohaterowie książek dają dzieciom nowe wzory osobowe oraz wskazówki, jak postępować w różnych sytuacjach;
          • Czytanie rozwija kreatywność i wyobraźnię dziecka, uczy wyciągania wniosków, porównywania faktów i znajdowania rozwiązań;
          • Książka jest świetnym pretekstem do rozmowy z dzieckiem i wyprawy do miejsc związanych z jej tematem;
          • Książki pomagają oswoić trudne tematy, uczą komunikować potrzeby i pokonywać lęki.                         

        Podsumowując, regularny kontakt z książką jest nieocenionym wsparciem w procesie wychowania i stymulowania rozwoju młodego człowieka, a rola rodziców i nauczycieli w rozwijaniu zamiłowania do literatury jest fundamentalna.

         

        Listopad 2025 r.

        Emocje i motywacje

        Emocje i motywacje, jak mogą przekładać się na nowoczesne zarządzanie oświatą? Spróbuję zagłębić się w ten problem i przedstawić go z mojego punktu widzenia. Dążymy dziś do ulepszania i modernizacji polskiej oświaty. Założenia reformy mówią o konkurencyjności w oświacie. śzkoły mają się udoskonalać pod każdym względem, wprowadzać nowe rozwiązania, być przyjazne dla uczniów i dawać lepsze przygotowanie do życia. Jak tworzyć nowoczesną dobrą szkołę i jakie czynniki wpływają na jej jakość?
        
        Czynników tych jest wiele i począwszy od nauczycieli ich osobowości, kreatywności, poprzez nowoczesne programy, wyposażenie i całą politykę oświatową aż po Unię Europejską włącznie. Spośród wielu bardzo ważnych aspektów zainteresowało mnie tworzenie klimatu szkoły. Myślę, że jest to niezwykle ważki problem i jak okazało się na jednym z ćwiczeń, tworzenie dobrego klimatu w dużej mierze decyduje o osiąganiu sukcesu danej placówki. Atmosfera jaka jest w szkole zależy tylko i wyłącznie od ludzi, którzy ją tworzą. Będą to uczniowie, nauczyciele, rodzice i dyrektor jako koordynator całokształtu poczynań wszystkich tych jednostek. Uczestnicy życia szkolnego mają różne prawa i obowiązki, muszą też współdziałać ze sobą w celu realizacji wytyczonych zamierzeń. Każdy z nich pokonuje ciągle jakieś trudności, wykonuje zadania, odnosi sukcesy lub porażki. Towarzyszą temu różnego rodzaju zachowania. Uczeń chce lub nie chce uczyć się czegoś. Nauczyciel wykonuje swoje zadania mniej lub bardziej ciekawie dla ucznia, dokonuje jego oceny mniej lub bardziej sprawiedliwie, karze i nagradza. Ten z kolei reaguje na nie w swoisty dla siebie sposób. Nauczyciel oceniony jest przez dyrektora, który egzekwuje pewne poczynania,wszystkich oceniają rodzice i środowisko itd. Jest to suma ludzkich działań, wzajemnych oddziaływań i zależności, czyli cały ludzki potencjał. Ludzkie działanie jest niezwykle skomplikowanym mechanizmem, którym kierują emocje i motywacje. Nasze życie polega na ciągłym dokonywaniu wyborów. U podłoża większości decyzji zawsze leżą emocje, nawet jeśli decyzje i wybory wydają się obiektywne i emocjonalnie obojętne.
        
        Emocje pozwalają nam regulować swoje stosunki z otoczeniem. Ważną rolę pośredniczącą w regulacji odgrywają procesy emocjonalne. Odzwierciedlają one stosunek człowieka do świata a jednocześnie są motorem ludzkiego działania i mają wpływ na poziom energii. Podstawową cechą emocji jest zmiana ogólnego pobudzania od stanu obojętności do ekstazy, szału, paniki i w drugą stronę do obniżania pobudzania po smutek, apatię aż do skrajnej relaksacji. Mówi się o zabarwieniu emocjonalnym:
        
        
        dodatnim, które charakteryzuje rozkosz, przyjemność, zadowolenie i to wskazuje tendencje do podtrzymywania danej aktywności np. uczeń otrzymał dobry stopień z plastyki i wyraża chęć kontynuacji tej pracy;
        
        
        ujemnym, które charakteryzuje cierpienie, przykrość, niezadowolenie i to wskazuje nam tendencje do przerwania aktywności, np. uczeń notorycznie otrzymuje złe oceny z jakiegoś przedmiotu, może to doprowadzić do zupełnego wycofania się, ucieczki z lekcji itp.
        
        Emocje powstają pod wpływem bodźców. Na ogół bodźce bardzo silne i nagłe wywołują emocje ujemne - gniew, strach. Bodźce słabe wywołują emocje dodatnie. Źródłem emocji mogą też być oczekiwania co do zdarzeń oraz wyników własnej działalności, ściślej rzecz biorąc to rozbieżności między oczekiwaniem a rzeczywistością. Osiągnięcie oczekiwanego rezultatu wywołuje emocje dodatnie, nieosiągnięcie - ujemne. Cechy emocji dodatniej mogą być zawarte w tendencji motywacyjnej.
        
        Motywacja - to słowo często używane przez nauczycieli, mówią oni, że dziecko ma lub nie ma motywacji do nauki! Co zatem oznacza motywacja? - To siła poruszająca do działania i ukierunkowująca je na określone cele. W motywacji występują takie zjawiska jak: chęć, zamiar, pragnienie, życzenie. T. Tomaszewski motywem nazywa "stan wewnętrznego napięcia". Zadania wynikają z konieczności zaspokajania jakieś potrzeby lub związane z określonymi potrzebami. Motywy mają wpływ na przebieg procesów poznawczych, a zwłaszcza na spostrzeganie, na przebieg procesów myślowych i pamięci. Motywacja podobnie jak emocje, może być dodatnią lub ujemną. Dodatnia występuje w momencie gdy jednostka pragnie coś osiągnąć. Ujemna - gdy trzeba czegoś uniknąć (niechęć, obawa). Osiąganie celu może być wynikiem działania kilku motywów np. pragnienie prestiżu - chęć dominowania - poczucie bezpieczeństwa - dążenie do sukcesu.
        
        Sprawność działania człowieka zależy od siły motywacji lub jej natężenia. Osoba wykonująca pracę prostą, jak np. podlewanie kwiatów, wywiąże się z niej dobrze niezależnie od poziomu motywacji. Natomiast wzrost motywacji może wpłynąć na rezultaty pracy intelektualnej, osłabia ją i zmniejsza jej efekty. Nie przeszkadza natomiast w wykonywaniu prostych czynności. Jest to zależność, pomiędzy natężeniem motywacji, a sprawnością działania, która została ujęta poprzez Yerkesa i Dodsona:
        
        
        W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność jest niska.
        
        
        W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy wysokim poziomie motywacji a w rozwiązywaniu zadań trudnych przy niskim poziomie motywacji.
        
        Pewien stopień trudności zadania, wymagający wysiłku nie przekraczającego możliwości ucvznia, zwiększa motywację pobudzającą go do działania. Przy dużych trudnościach uczeń może zahamować swoją działalność, bo czuje się zagrożony. Sytuacja taka wpływa na obniżenie motywacji do dalszej pracy.
        
        Powyższe rozważania teoretyczne wskazują na to, iż emocje i motywacje mają ogromny wpływ na zachowanie człowieka. Nauczyciel musi doskonale znać psychologiczne mechanizmy zachowania człowieka. Wiedza ta jak również dokładna diagnoza każdego dziecka pozwala na dostosowanie zadań do jego możliwości. Zbyt trudne wymagania hamują rozwój a także przysparzają porażek co może spowodować złość, niechęć, frustrację aż do bardzo negatywnych zachowań ucznia. Należy dostarczą więcej bodźców dodatnich, które znacznie mocniej motywują do nauki i podejmowania działań. To od nauczyciela i jego pomysłowości, inwencji i kreatywności zależeć będzie w jaki sposób zmotywuje dziecko do nauki.
        
        Podobnie jest w relacjach nauczyciel - dyrektor. Dobry menadżer nie traci czasu na rozstrząsanie niepowodzeń swoich podwładnych ale sam szuka w nich siły, którą inni przeoczyli oraz sposobów rozbudzenia talentów w grupie. Gdy ludzie wiedzą, że oczekuje się od nich rzeczy dobrych, na ogół starają się spełnić te oczekiwania. To wielka sztuka być "dobrym dyrektorem" człowiekiem, który potrafi zmotywować innych do działania stawiając im i sobie wysokie wymagania. Dostrzegać i doceniać wszystkie osiągnięcia, stwarzać atmosferę w której niepowodzenie nie oznacza przegranej a jedynie służy wyciąganiu wniosków do dalszego działania. Dyrektor powinien sam umieć jak najlepiej radzić sobie ze stresem i emocjami. Tajemnica sukcesu tkwi w umiejętności właściwego podejścia do niepowodzenia. W szkole nauczyciel powinien reprezentować silną osobowość. Silni ludzie to tacy, którzy przyznają się do błędów, śmieją się z nich i czerpią z nich naukę, w ten sposób stają się jeszcze silniejsi. Cechy takie są bardzo pożądane w obecnym trudnym czasie reform i transformacji. Często zmianom towarzyszy strach, niepewność, wycofywanie się a to niszczy szansę na lepszą przyszłość, na zbudowaniu innej - przyjaznej szkoły. Żeby wychować szczęśliwe dzieci trzeba samemu być szczęśliwym.
        
        Ważne są też oczekiwania uczniów i rodziców wobec szkoły. Dyrektor i nauczyciele powinni je znać, powinna następować wymiana tych informacji i uzgadnianie pewnych stanowisk a nie stosowanie tylko roszczeń, wymagań czy też nie dopuszczania w ogóle do głosu rodziców czy uczniów. Porozumienie między tymi stronami jest bardzo ważne i nie jest łatwo je osiągnąć tak aby zaistniała pełna harmonia. Tu znowu ważny jest dyrektor jako osoba koordynująca działania wszystkich stron i oczywiście jego kunszt i sztuka negocjacji, porozumiewania się, prowadzenia budującego dialogu i panowania nad całą tą sytuacją.
        
        Konflikty to kolejna kwestia, która ma miejsce w każdej placówce. Sztuką jest umieć je rozwiązywać i łagodzić, doprowadzać do kompromisu. Tu emocje odgrywają szczególną rolę a panowanie nad nimi daje gwarancję powodzenia w rozwiązywaniu sporów. Wszystkie te czynniki wpływają na tworzenie się klimatu placówki. Od tego jaka atmosfera w niej panuje, jak budowane są kontakty międzyludzkie w różnych relacjach, jak rozwiązywane są konflikty, to taki obraz szkoły jawi się; dobrej lub złej. Dobry klimat szkoły dobrze świadczy o ludziach którzy tam pracują. Uczeń będzie świetnie się czuł bo uzna się tam jego ludzkie prawa jakie dyktuje mu jego psychika, predyspozycje, możliwości lub ich brak. Przecież każdy człowiek ma prawo w swoisty dla siebie sposób przyjmować porażki i niepowodzenia i mają je uczniowie a także nauczyciele. Mądry nauczyciel uzna prawo ucznia do błędu i da mu szansę, możliwość pokazać że dużo potrafi - uczeń uwierzy we własne siły i sam zmotywuje się do pracy - osiągnie sukces. Sukces szkoły to osiągnięcia pojedynczych ludzi, którzy ją współtworzą.
        
        Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu lecz umiejętności kierowania emocjami, jak twierdzi D. Goleman w swojej książce "Inteligencja emocjonalna". Poruszam ten aspekt na zakończenie moich rozważań gdyż uważam go za znaczący w wychowaniu obecnego pokolenia. W ostatnich kilku latach obserwujemy stały napływ doniesień świadczących o coraz większym niedostosowaniu emocjonalnym, depresji, lekkomyślności, szaleńczych zachowań aż do samobójstw i morderstw włącznie. Młodzi ludzie, często bardzo zdolni, uciekają w narkotyki kiedy nie radzą sobie ze swoimi problemami a obok nie ma "życzliwych dorosłych", którzy mogliby pomóc. Co można zmienić w naszych dzieciach aby lepiej im się wiodło w życiu? Co decyduje o tym, że bardzo dobrzy uczniowie załamują się przy pierwszych niepowodzeniach a osoby mierne, świetnie zaczynają sobie dawać radę w życiu? Daniel Goleman twierdzi, że wspomniane różnice są spowodowane poziomem zdolności określanych mianem inteligencji emocjonalnej do których należą: samokontrola, zapał, wytrwałość i zdolność motywacji.
        
        Umiejętności te powinien posiadać każdy nauczyciel i dyrektor i powinni ich uczyć dzieci, dając im tym większą szansę wykorzystania potencjału intelektualnego. Jak widać emocje i motywacje to ogromna siła człowieka i trzeba umieć nad nią zapanować i wykorzystać jak najlepiej, podobnie jak kiedyś nasi przodkowie uczyli panować się nad żywiołami: ogniem, wodą i powietrzem.

         

        Październik 2025 r.

        „Ja sam…” czyli jak wspierać dziecko w jego dążeniu do samodzielności.

         

        Wspieranie samodzielności dziecka to jeden z kluczowych elementów wychowania, który wpływa na jego rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy. Oto konkretne sposoby, jak możesz wspierać samodzielność dziecka – dostosowane do różnych etapów rozwoju:

         Zaufaj dziecku - stawiaj jego potrzeby ponad swoje obawy i wymagania. Nie chodzi oczywiście o brak opieki i pozwolenie dziecku na ryzykowne zabawy. Zaufanie objawia się w stworzeniu dziecku przestrzeni na próby i nowe doświadczenia. Przygotuj się na to, że dziecko popełni wiele błędów! Dla niego będą one cennym doświadczeniem, a dla Ciebie świetnym punktem wyjścia do rozmów na temat tego, jakie są konsekwencje poszczególnych zachowań.

        Nie wyręczaj. Oczywiście czasem pośpiech powoduje, że wolimy sami zawiązać dziecku buty; wolimy sami posprzątać po obiedzie, wiedząc, że będzie dokładniej. Łatwiej jest przejąć kontrolę niż pozwolić dziecku na próby. Jeśli jednak nie przy Tobie, to gdzie maluch ma się nauczyć danych czynności? Nie ponaglaj, nie przerywaj jego wysiłków w połowie -  daj mu obowiązki, które będzie w stanie wykonać na miarę swojego wieku i umiejętności.

         Zachęcaj do podejmowania prób. Dla malucha fakt, że doszedł do czegoś sam lub z niewielką pomocą dorosłego jest niezwykle istotny. Kiedy dodatkowo rodzic zainteresuje się tym faktem i pochwali jego wysiłki, będzie to ogromna motywacja do dalszych prób! A jeśli coś nie wyszło - szanuj wysiłki dziecka i ośmielaj go do dalszej nauki.

        Znajdź zajęcia dla dziecka związane z jego zainteresowaniami. Odkrywanie samodzielności przez pasję pozwala na identyfikację mocnych stron dziecka, motywuje do działania i stawiania czoła przeciwnością. Rozwijanie zainteresowań dziecka pomaga mu budować własną tożsamość oraz wywołuje satysfakcję.

        Wspieranie samodzielności to inwestycja w przyszłość Waszego dziecka. Im wcześniej zaczniemy, tym łatwiej dziecko odnajdzie się w szkole i dorosłym życiu. Nie chodzi o to, by wymagać za dużo – ale by dawać dziecku możliwość działania i uczenia się przez doświadczenie. Ustawiczne wyręczanie dziecka uczy go bezmyślności i niezdolności do podejmowania własnych decyzji. Maluch traci instynkty samozachowawcze, przez co w przyszłości oczekuje pomocy w każdej sytuacji.

        Pozwólmy dzieciom próbować, popełniać błędy i odnosić małe sukcesy – to najlepszy sposób na budowanie pewności siebie i niezależności.

         

        Wrzesień 2025 r.

         

        „Charakterystyka rozwoja czterolatka".

         

        Rozwój 4-latka zauważalny na tak wielu płaszczyznach pozytywnie zaskakuje mamę, tatę, jak i innych członków rodziny malucha. Młody człowiek rozwija się wtedy między innymi pod kątem fizycznym. Zachowania i umiejętności dotyczące tej sfery to przede wszystkim: pewne i sprawne poruszanie się (chodzenie, bieganie i skakanie), niespożyta energia, chętne wspinanie się na różnorodne przeszkody i skakanie z murka, zdolność panowania nad momentem startu i zatrzymania się, podskakiwanie na jednej nodze, kopanie piłki do celu oraz bezproblemowa jazda na trzykołowym rowerku lub hulajnodze. Ponadto rozwijają się zdolności manualne czterolatka związane z wycinaniem nożyczkami, używaniem sztućców, odkręcaniem zakrętki od słoika, zapinaniem i odpinaniem guzików, kolorowaniem małych i szczegółowych rysunków oraz nawlekaniem koralików na sznurek.

        Rozwój intelektualny dziecka w 4. roku życia

        Wraz z rozwojem fizycznym czterolatka następuje rozwój intelektualny. W tym przypadku przejawia się on poprzez: błyskawiczne przerzucanie uwagi z jednej aktywności na drugą, rozróżnianie kierunków i wskazywanie miejsc położenia przedmiotów, znajomość niektórych przeciwieństw, lepszą pamięć, rozróżnianie kilku kolorów, umiejętność liczenia nawet do dziesięciu, odróżnianie literek od innych kształtów, zadawanie mnóstwa pytań, świadome rozpoznawanie zachowań akceptowanych i niepożądanych, silny rozwój sfery emocjonalnej oraz mocne koncentrowanie się na własnym działaniu i poczuciu sprawczości. Rozwój intelektualny dziecka w 4. roku życia to również: uważne przyglądanie się rówieśnikom, eksperymentowanie, tworzenie neologizmów, poprawne stosowanie reguł gramatycznych, rozumienie następstwa czasów, częste mieszanie rzeczywistości ze światem marzeń, czy pamiętanie imion najbliższych osób. W czwartym roku życia dziecka pojawiają się też pierwsze sympatie i przyjaźnie.

        Wychowanie 4-letniego dziecka

        Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w wychowywaniu czterolatka:

        zapewnianie poczucia stabilności poprzez stały harmonogram dnia,
        wspieranie rozwoju emocjonalnego i pokazywanie sposobów radzenia sobie z emocjami,
        zachęcanie do samodzielności, przy równoczesnej gotowości do udzielenia pomocy,
        umożliwianie dziecku wyrażania siebie,
        tworzenie warunków sprzyjających zabawie, nauce i poznawaniu otaczającego świata,
        jasne wytyczanie granic i formułowanie zrozumiałych zasad,
        zwracanie uwagi na indywidualne potrzeby dziecka,
        rozważne chwalenie za osiągnięcia i wysiłek wkładany w naukę nowych rzeczy,
        wrażliwość, cierpliwość i opanowanie w kontekście zachowań będących wyrazem tzw. „buntu czterolatka”.

        Przy tym wszystkim trzeba pamiętać jednak, że każdy człowiek jest wyjątkowy i rozwija się w swoim własnym tempie, a wskazane tu wytyczne to tylko pewne ustalone standardy. Ważne jest, aby dać maluchowi miłość, wsparcie oraz pozytywne wzorce, które pomogą mu w osiągnięciu pełni potencjału, dlatego należy zwracać uwagę na kreowanie zdrowej i spokojnej atmosfery środowiska rodzinnego. Ogromne znaczenie ma także trzymanie się podjętych wcześniej, dobrze przemyślanych decyzji oraz stawianie na stanowczość, asertywność i konsekwencję w działaniu.

        Jak wspierać rozwój dziecka w 4. roku życia?

        Czwarty rok życia to etap, w trakcie którego młody człowiek nadal rozwija swoje umiejętności i zdolności w wielu różnych dziedzinach. Warto więc spędzać wtedy z pociechą jak najwięcej czasu na wspólnych rozmowach, zabawach i aktywnościach, które sprawiają wam najwięcej przyjemności. Egzamin zda odgrywanie różnych ról, rysowanie, segregowanie zabawek zgodnie z ich kategoriami, układanie historyjek obrazkowych, budowanie konstrukcji z klocków. Doskonałym pomysłem jest także czytanie dziecku książek, ponieważ rozwija to umiejętności językowe oraz wyobraźnię. Ponadto warto spędzać z czterolatkiem czas na świeżym powietrzu (spacery, czy wycieczki na plac zabaw) oraz zachęcać do aktywności fizycznej, ponieważ maluch potrzebuje wtedy dużo ruchu. Istotne znaczenie ma również konsekwentne wspieranie harmonijnego rozwoju kluczowych umiejętności poznawczych (m.in. pamięci, czy spostrzegawczości), co można uczynić poprzez zabawę w memory, układanie puzzli, czy granie w gry logiczne, planszówki i łamigłówki.