Styczeń 2024r.

Przykładowe ćwiczenia doskonalące słuch fonematyczny

Słuch fonematyczny (fonemowy) leży u podstawy rozumienia wypowiedzi ustnych, umożliwiając prawidłowy odbiór i różnicowanie dźwięków mowy, czyli prawidłową analizę i syntezę słuchową wyrazu (wypowiedzi). Analiza i synteza słuchowa stanowią mechanizm czytania i pisania, obejmują następujące umiejętności: wyodrębnianie zdań z potoku mowy, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach – w wyniku analizy słuchowej wyrazu dziecko potrafi podzielić go na sylaby np. kogut -> ko-gut, albo na głoski : kogut -> k-o-g-u-t, natomiast w wyniku syntezy potrafi scalić w układ słuchowy (wyraz) sylaby np. ko-gut -> kogut, albo głoski k-o-g-u-t -> kogut. Odpowiednio wykształcony słuch fonematyczny umożliwia również prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie (np. kosy-kozy, półka-bułka, bucik-budzik).

1. Rozpoznawanie dźwięków i szmerów – ( ćwiczenia przygotowawcze ) – zadaniem dziecka jest rozpoznanie zasłyszanych dźwięków.

• Rozpoznawanie głosów zwierząt zarejestrowanych na płycie CD – początkowo głosy zwierząt najbardziej znanych: np. psa, kota, krowy, kury, koguta, kaczki, potem głosy zwierząt, z którymi dzieci stykają się rzadziej, np.: kozy, osła, lwa, mewy, wrony.
• Odgadywanie odgłosów docierających zza parawanu, albo z sąsiedniego pomieszczenia np.: odgłos przelewania wody, rozdzierania papieru, telefonu, przesuwania krzesła, upadku piłki, kluczy, itd.;
• Rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów: bębenek, pianino, skrzypce, gitara, cymbałki itp.,

2. Odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu

• Odtwarzanie przez dzieci rytmu przy pomocy wystukiwania patyczkiem o bębenek, cymbałki.
• Dobieranie rymów do podanego słowa np. jakie słowa rymują się ze słowem „mama” – dama, tama itp.
• Dokańczanie rymów – czytanie dziecku wierszyków rymowanych ( np. J. Tuwima „O panu Tralalińskim ) – dziecko ma dopowiedzieć rymy

3. Wyodrębnianie zdań w mowie, słów w zdaniach, głosek w słowach:

• Dziecko słucha krótkich wypowiedzi w postaci zdań prostych na temat obrazka np. To kotek. On pije mleko. Dziecko ma narysować tyle kresek, ile jest zdań.
• Układanie zdań przez dziecko na podstawie ilości patyczków / patyczki oznaczają słowa/np.I To Ola
  II Tam stoi Tomek
  III Cela ma małego brata
• Podział wyrazów na sylaby ( początkowo dwusylabowych, później trzy i więcej sylabowych ).
• Segregowanie obrazków według ilości sylab.
• Rozpoznawanie obrazków zaczynających się od tej samej sylaby.
• Rozpoznawanie obrazków kończących się tą samą sylabą
• Wymyślanie nazw przedmiotów rozpoczynających się na podaną sylabę ( – bu – buty, budzik, la- lampka, laska, sza- szafka, szalik itp. )
• Wymyślanie słów kończących się na określoną sylabę np. „ki” : wor – ki, san – ki, zabaw – ki.
• Wyróżnianie i wybrzmiewanie samogłosek i spółgłosek na początku wyrazu – „ co słyszysz na początku wyrazu ?” ( np. O-la, k-ot, l- ampka )
• Grupowanie obrazków, których nazwy zaczynają się daną głoską
• Tworzenie wyrazów na podstawie podanej głoski początkowej
• Wyodrębnianie końcowej głoski „co słyszysz na końcu wyrazu?” ( np. zup-a, aut-o, pomido-r )
• Sztafeta wyrazowa – podawanie lub wybieranie wśród obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna się taką głoską, jaką kończy się nazwa drugiego ( np. rak – kot – tor- rolka itp. )
• Składanie wyrazów z usłyszanych głosek ( mówimy dziecku p-o-l-e ono mówi pole)
• Podział wyrazów na głoski ( mówimy dziecku koło ono mówi k-o-ł-o )

Grudzień 2023

"Poczytaj mi mamo, poczytaj mi tato"

Książka umożliwia dziecku poznawanie świata, pomaga w kształtowaniu nowych wyobrażeń i pojęć, przekazuje wiedzę o świecie i ludziach. Dzięki książkom dzieci uczą się rozumieć znaczenie nazw, a przez to tworzyć bardziej ogólny obraz przedmiotów. Czytanie na głos sprawia również, iż osłuchując się z tekstem przyswajają sobie zwroty i określenia, ciesząc się jednocześnie z ich właściwego stosowania w mowie. Książka porządkuje wiedzę o dotychczasowych odkryciach dziecka i ukazuje je w najbliższym otoczeniu. Dzięki temu jest ona często drogą do poznania otaczającego dziecko środowiska przyrodniczego i społecznego. Zbliża również dziecku cechy środowiska, w którym, na co dzień nie przebywa lub spotyka się z nim sporadycznie.

wybieramy książki:

- ciekawe i emocjonujące dla dziecka, dostosowane do jego wieku, dojrzałości psychicznej i umysłowej oraz do zainteresowań;

- pisane z myślą o małym odbiorcy;

- napisane lub tłumaczone poprawną polszczyzną,

- dostosowane do wrażliwości dziecka,

- kształtujące optymizm, pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie,

- przekazujące pozytywne wartości, promujące wzorce właściwych postaw i zachowań,

- przynoszące rozrywkę na wysokim poziomie, rozwijające dobry smak i poczucie humoru,

- odpowiednie pod względem formy, gatunku.

 Książka towarzyszy dziecku już od najmłodszych lat życia i trudno nie docenić jej bogatego     i wszechstronnego oddziaływania na jego rozwój w niemalże wszystkich jego aspektach. Należy jednak pamiętać, że jak w każdej dziedzinie wychowania tak i tu najważniejszy jest przykład: jeśli sami będziemy otaczać się książkami i od najmłodszych lat będziemy czytać dzieciom, z pewnością nie zrezygnują one z książek w przyszłości. A warto o to zadbać, gdyż książki bardzo wiele wnoszą w życie małego człowieka. Pamiętając o tym, że to od nas, rodziców zależy rozwój i przyszłość naszych dzieci, zainwestujmy nasz czas w codzienne, głośne czytanie, a będzie to na pewno owocna inwestycja.

Listopad 2023r.

Puzzle i układanki w rozwoju dziecka

Puzzle i układanki to – od pokoleń - ulubione zabawki z dziecięcego pokoju. Solidne, bezpieczne, opracowane przez specjalistów układanki mogą być świetną propozycją już dla maluszka, który dopiero zaczyna poznawać świat. Jak układanie i dopasowywanie wpływa na rozwój dziecka? Dlaczego warto dawać dzieciom puzzle i układanki?

1. Rozwijają wyobraźnię przestrzenną
   
   Dopasowywanie elementów o określonych kształtach do większej całości to wspaniały trening wyobraźni i wstęp do rozumienia symboli. Małe dziecko wie, co to jest jabłko, ale dopiero uczy się rozpoznać kształt tego owocu, a potem sprawdza, czy ów kształt da się dopasować do konkretnego obrysu. Czy jabłko i gruszka będą pasować do tego samego, pustego miejsca w układance? Na ile się różnią, a w czym są podobne? Dorosłym takie kwestie wydają się oczywiste. Dla małego dziecka to dopiero wstęp do obserwowania świata, dostrzegania różnic i podobieństw, zauważania ciągów logicznych, wskazywania przyczyny i skutku.
    
2. Rozbudzają ciekawość poznawczą
   
   Dzieci z natury są ciekawe świata. Sprawdzają, co się stanie, gdy kopnie się piłkę albo uderzy łyżką w pokrywkę garnka. Testują, czy wolno złapać kota za ogon, a mamie włożyć palec do oka. Chcą dotykać, wąchać, smakować, próbują wspinać się i skakać. Wszystko z ciekawości.
   
   Puzzle i układanki podsycają to zainteresowanie światem, ale w specyficzny sposób. Pokazują dziecku, że są takie formy zabawy, które mają określone zasady, a przy tym są ciekawe, przyjemne i poszerzają wiedzę. To łagodny wstęp do bardziej formalnego uczenia się. Teraz dziecko sięga po układankę i cieszy się, że udało mu się dobrze dopasować jej elementy. W przyszłości podobną radość może odczuwać, gdy dobrze rozwiąże zadanie z matematyki. 
    
3. Pozwalają się skupić i wyciszyć
   
   Dzieci potrzebują różnorodnych zabaw, dopasowanych do pory dnia, sytuacji, poziomu energii. Są wspaniałe zabawy ruchowe, rozwijające sprawność fizyczną. Są zabawy plastyczne, rozbudzające kreatywność. I są zabawy na wyciszenie, gdy trzeba wypocząć po intensywnym dniu w przedszkolu, albo zbliża się pora snu. Puzzle i układanki wspaniale pomagają wyregulować poziom pobudzenia, relaksują, wyciszają, a przy tym stymulują uwagę. Już nie w biegu, nie w szalonym pędzie jak na placu zabaw, dziecko koncentruje się na zadaniu, spokojnie rozważa następny ruch i planuje działanie.
4. Ćwiczą sprawność manualną
   
   Rozwój ruchowy dziecka dotyczy dwóch ważnych obszarów: motoryki dużej (tu mieści się ogólna sprawność, zdolność czworakowania, siadania, chodzenia, biegania, obrotów, wspinaczki i wszelkich aktywności angażujących całe ciało dziecka) oraz motoryki małej, czyli umiejętności precyzyjnego operowania dłońmi. Niemowlę najpierw chwyta przedmioty dłonią, potem palcami i wyprostowanym kciukiem, z czasem uczy się chwytu pęsetowego. Ale to nie wszystko – trzeba nauczyć się także koordynacji oko-ręka, opanować zdolność przekładania przedmiotów z dłoni do dłoni, a z czasem posiąść zdolność precyzyjnego manipulowania trzymanymi przedmiotami. Część z tych umiejętności jest potrzebna do samoobsługi (wkładania i zapinania ubrań oraz butów, jedzenia sztućcami, mycia się i czesania), inne stanowią wstęp do prac plastycznych (trzymania kredki, malowania farbami, lepienia, klejenia), a wreszcie chwytu pisarskiego, potrzebnego do nauki w szkole.
   
   Chwytanie kawałków układanki i manipulowanie nimi, by dopasować je do części większej całości, wspaniale rozwija sprawność rączek. Dzięki takim zabawom w mózgu dziecka rozwijają się obszary odpowiedzialne za przetwarzanie bodźców dotykowych i sterowanie ruchem palców.
    
5. Uczą przez doświadczanie
   
   Klasyczne układanki, puzzle, gry planszowe i pamięciowe to taki rodzaj zabawy, która rzeczywiście wspiera rozwój dziecka - w odróżnieniu od elektronicznych gadżetów. Zgodnie z zaleceniami prestiżowej Amerykańskiej Akademii Pediatrii małe dzieci, do 18. miesiąca życia w ogóle nie mogą mieć styczności ze smartfonami, tabletami, ekranami komputerów czy telewizorów. Patrzenie na migające obrazy, gry komputerowe, bajki zaburza rozwój dziecka, przyczynia się do problemów z integracją sensoryczną, nadmiernie pobudza zmysł wzroku, utrudnia regulację emocji. Powyżej 18. miesiąca życia kontakt dziecka z mediami elektronicznymi może być jedynie sporadyczny (np. wideorozmowa z dziadkami). Maluchy powinny bawić się doświadczając realnego świata, dotykając różnych faktur, ćwicząc zmysł równowagi i czucia głębokiego, ruszając się – a nie siedząc przed ekranem.
6. Dają satysfakcję z samodzielnie wykonanego zadania
   
   W drugim roku życia dziecko wchodzi w fazę dążenia do niezależności i ma silną potrzebę sprawdzania, co już umie zrobić. To etap słynnego: „Ja siam!”, czyli taki czas w życiu rodziców, który trenuje w nich cierpliwość. Maluch chce sam jeść, myć się, ubierać – ale nie zawsze mu to wychodzi. Wtedy wpada w rozpacz i daje o tym głośno znać. Dużą sztuką jest podsuwanie dziecku takich wyzwań, które będą dla niego wystarczająco trudne, ale nie nazbyt skomplikowane. To dobry czas na układanki i puzzle dostosowane do wieku dziecka. Maluch będzie czerpał radość i satysfakcję z samodzielnego wykonania zadania i z dumą pochwali się rodzinie sukcesem.
    
7. Pomagają w obserwowaniu dziecka
   
   Gdy patrzymy na dziecko bawiące się układankami, puzzlami itp. grami, możemy wiele dowiedzieć się o jego temperamencie, zainteresowaniach, strategiach działania. Czy maluch jest wytrwały czy raczej szybko rezygnuje z zadań? Co go ciekawi i absorbuje? A wreszcie – czy lubi wyzwania związane z grami czy raczej ich unika? Warto takie obserwacje przechowywać w pamięci, są bowiem cennym źródłem informacji np. dla psychologów i pedagogów pracujących z dziećmi, które mają trudności w uczeniu się. Choć diagnoza dysleksji, dyskalkulii itp. możliwa jest dopiero po okresie wczesnoszkolnym, to w jej postawieniu pomagają informacje o rozwoju dziecka w pierwszych latach życia.

J. Adach, Gry i zabawy ruchowe w upowszechnianiu kultury fizycznej,

Wrzesień 2023r.

Rozwój 5-latka

Piąty rok życia przynosi ugruntowanie nabytych wcześniej umiejętności. Dziecko doskonali sprawności, które pozwalają mu samodzielnie funkcjonować. Jest w stanie rozmawiać z rówieśnikami i dorosłymi, a także komunikować swoje emocje. Dziecko staje się gotowe do podjęcia nauki w szkole.

Rozwój motoryczny (ruchowy)

W tym wieku dziecko jest już gotowe, aby nauczyć się nowych sprawności: jazdy na łyżwach, nartach, pływania i tańca. Dziecko także jest w stanie jeździć na dwukołowym rowerku. Dodatkowym atutem jest zdolność powtarzania sekwencji ruchowych, co jest ważne ze względu na dalszy rozwój poznawczy i językowy. Dziecko bez trudu także wbiega po schodach krokiem naprzemiennym, skacze na jednej nodze i potrafi utrzymywać równowagę stojąc na jednej nodze z zamkniętymi oczami. 5-latek osiąga już pełną samoobsługę (odpinanie i zapinanie guzików, rozbieranie i ubieranie się, czynności higieniczne) i precyzyjne ruchy dłoni pozwalające na dokładne wycinanie, rysowanie i malowanie. W tym wieku zauważalne są też różnice płciowe dotyczące sprawności manualnych. Dziewczynki mają lepszą kontrolę nad mięśniami dystalnymi, czyli oddalonymi od centrum ciała, co wpływa np. na ładniejsze pismo. U chłopców natomiast przewaga jest widoczna w rzutach do celu oraz łapaniu piłki. Źródła tych różnic stanowią uwarunkowania mózgowe i hormonalne.

Rozwój poznawczy

Na tym etapie funkcje wzrokowe i słuchowe ulegają dalszemu usprawnianiu. 5-latek potrafi dobierać obrazki według wzorów tematycznych i atematycznych, kategoryzować, wykluczać element ze zbioru oraz uzupełniać szeregi. Pod koniec piątego roku życia dzieci rozwijają świadomość metajęzykową. W tym czasie przedszkolak może zacząć naukę języka obcego metodą komunikacyjną, pod warunkiem że opanował już język ojczysty. Dziecko potrafi już różnicować głoski w wyrazach, tworzyć przymiotniki, czasowniki oraz rymy.

Rozwój mowy

Na początku piątego roku życia system językowy dziecka jest już prawie ukształtowany. Dziecko potrafi już wymawiać wszystkie głoski z wyjątkiem [r], która pojawi się rok później. Przedszkolaki w tym okresie są w stanie opowiedzieć co działo się w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym. Potrafią budować spójne i poprawne gramatycznie zdania złożone nawet z 7 elementów. Mowa dziecka powinna być już całkiem zrozumiała dla otoczenia. Dziecko używa około 2000-3700 słów. Piąty rok życia to nadal wiek pytań – dlatego nadal należy udzielać dziecku wyczerpujących odpowiedzi. Pod koniec tego okresu dziecko potrafi już tworzyć wyrażenia przenośne i porównania.

Rozwój zabawy

5-latek jest już gotowy bawić się w gry z regułami. Rozumie sens ich przestrzegania i kolejność działań oraz osób w zabawie. Zabawy oparte na naśladowaniu stają się dłuższe i bogatsze w nowe sytuacje i słownictwo jakim dziecko operuje. Z 5-latkiem można grać w Piotrusia, warcaby, domino i proste gry planszowe typu Chińczyk. W zabawie widoczna jest silnie uwarunkowana różnica płciowa między chłopcami i dziewczynkami.

Rozwój społeczny i emocjonalny

Piąty rok życia to ostateczny czas na ukształtowanie się kompetencji społecznej, która potrzebna będzie, gdy dziecko rozpocznie naukę w szkole. Dziecko jest już gotowe do radzenia sobie z nowymi sytuacjami, zaczyna kontrolować swoje odpowiedzi i zastanawia się nad nimi. Coraz większego znaczenia nabiera dla niego grupa i opinie rówieśników na temat zachowania czy wyglądu. Stopniowo wyłącza się autorytet rodziców, a włączają autorytety zewnętrzne. Mimo to, dzięki wiedzy i obecności rodzica, nasza pociecha czuje się bezpiecznie w otaczającym świecie. W tym okresie zauważalne są też predyspozycje płciowe do pewnych zachowań. Chłopcy mają więcej energii, są czasem agresywni i nadpobudliwi. Dziewczynki natomiast są spokojniejsze i mniej konfliktowe. Dochodzi do dalszego rozwoju moralnego. Dziecko potrafi kontrolować wszystkie emocje i zachowania. Wie, czego oczekuje od niego otoczenie w danej sytuacji. Zaczyna używać form grzecznościowych typu: pan/i, proszę, dziękuję, przepraszam.

W wyżej opisanych sytuacjach obserwujemy prawidłowy rozwój dziecka, który jest również kwestią indywidualną. Niektóre dzieci nabywają szybciej, a inne wolniej nowe umiejętności.

Do specjalisty (logopedy, pedagoga, psychologa, fizjoterapeuty, terapeuty SI) należy udać się, gdy dziecko:

– mówi bezdźwięcznie np. „foda” zamiast „woda”,

– nieprawidłowo wymawia głoski (z wyjątkiem [r]),

– nie reaguje na polecenia,

– myli kolejność sylab w wyrazach, upraszcza słowa,

– nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,

– jest agresywne dla otoczenia,

– ma problemy z koordynacją ruchową,

– nie panuje nad emocjami,

– jąka się lub zacina,

– nie potrafi funkcjonować w grupie/ wycofuje się z kontaktów,

– reaguje lękiem na niektóre bodźce słuchowe, dotykowe, nie lubi określonych smaków czy zapachów,

– ma problemy z równowagą,

– śpi z otwartą buzią, chrapie.

(Źródło: http://centrumterapiidzieci.pl/)